TENDER IS THE NIGHT (1934), του F. Scott Fitzgerald

Πρώτη φορά το διάβασα πριν από ενάμιση χρόνο. Θυμάμαι να το ξεκινώ μόνος σε ένα άδειο μαγαζί, βροχερό ανοιξιάτικο πρωινό. Πρόσφατα, αναζητώντας κάτι άλλο, τυχαία βρέθηκα ενώπιον μιας καινούριας και άκρως ελκυστικής έκδοσης της penguin (φωτό). Σιγά μην του αντιστεκόμουν. Μακάρι να (ξανα)διάβαζα για νύχτες σκοτεινές αλλά τρυφερές και όχι για όμορφους μα καταραμένους ήρωες (The Beautiful and Damned, του ίδιου συγγραφέα) το τελευταίο καλοκαίρι που δεν άκουγα. Του πήρε δώδεκα χρόνια του Scott να μεγαλώσει, εμένα κάμποσους μήνες μόνο, η ουσία όμως είναι ίδια. Ή μήπως όχι; Με άλλα μάτια το διαβάζω τώρα, στο τέλος του νέου κύκλου ας κριθεί η ωρίμανσή μου και το μάθημα που πήρα. Βέβαια, συχνά και τα δύο λυγίζουν μπροστά στο παράπονο. Αυτό που θα ένιωθε ο Dick αν άκουγε κάποιον να υποστηρίζει ότι δεν αγάπησε την Nicole σα τη ζωή του, ότι δεν την έβαλε το κέντρο του κόσμου του, ότι δεν της αφιερώθηκε. Άλλωστε, για να αντέξει κάποιος δίπλα της, δεν αρκεί να την αγαπά. Πρέπει να την αγαπά με όλα όσα έχει. Παρακολουθώντας τη σχέση των Divers υπό τη δυναμική επίδραση του χρόνου, διαπιστώνεις την αντίθετη πορεία τους. Εκείνος ξεκινά δυνατός, την κρατά κοντά του, της δίνει δύναμη, για να μείνει στο τέλος μόνος, αβοήθητος, ανδρείκελο των όσων έχασε και της ζωής που δεν έζησε. Εκείνη, στην αρχή, είναι ένα βήμα πριν το γκρεμό και ο δρόμος προς τη σωτηρία της, νομοτελειακά, περνάει από την καταστροφή του άντρα που την έσωσε. Με χάρη, όμοια με εκείνη που διέκρινε τον Dick στην εκκίνηση, οδεύει προς μια νέα αρχή με τον Tommy Barban. Εκείνος όμως την αγαπά με όλα όσα έχει; Γιατί, νομοτελειακά και πάλι, η Nicole θα επιστρέψει σε αυτό που «είναι». Όπως και όλα τα προηγούμενα έργα του, το Tender is the Night είναι αφιερωμένο και σε μεγάλο βαθμό εμπνευσμένο από τη Zelda. Καταραμένος έρωτας ή ο μονόδρομος μιας ολόκληρης ζωής; Θα μπορούσε να είναι από μόνος του ο λόγος που αγαπώ το συγγραφέα. Λίγο είναι; Αλλά εδώ βλέπω και κάμποσα ακόμα. Το φόβο της αποτυχίας, το κατηγορώ για την εγκατάλειψη της έμπνευσης, την προοικονομία της καταστροφής, την αυτοεκπληρούμενη προφητεία του τέλους.

THE GHOST WRITER (1979), του Philip Roth

Για τον μυημένο στις εμμονές και τη θεματική του Roth, το ξεκίνημα ενός βιβλίου του θυμίζει, σε επίπεδο συναισθηματικής ανταπόκρισης, την παρακολούθηση των εναρκτήριων τίτλων κάθε νέας ταινίας του Woody Allen. Ξέρεις σε ένα ευρύτερο πλαίσιο τι σε περιμένει και είτε ανυπομονείς σα τρελός είτε βαριέσαι πριν καν αρχίσει. Όχι απλά ανήκω στην πρώτη κατηγορία, αλλά η οπαδική ταύτιση έχει φτάσει σε τέτοια εμβάθυνση που απορώ με όσους αδυνατούν να συγχρωτιστούν με την πένα του. Πέρα από την ιδιοφυία του εβραϊκού αυτοσαρκασμού (το κινηματογραφικό ανάλογο του οποίου θα εντόπιζα στους αδελφούς Coen και στον προαναφερθέντα διοπτροφόρο), πέρα ακόμα και από το χιούμορ της «ανδρικής» και λογοτεχνικής αυτοαναφορικότητας, είναι η σιγουριά ενός αφηγητή που είτε σου μιλάει για το Ολοκαύτωμα είτε για αυνανισμό, γνωρίζει πώς να σε κάνει να κρέμεσαι από τα χείλη του. Ένα ποτήρι κρασί (κάντο μπουκάλια στην περίπτωσή μου), απαλός Coleman Hawkins από πίσω και το The Ghost Writer στα χέρια, τι άλλο μπορεί να ζητήσει κανείς; Εδώ γίνεται η εισαγωγή μας στο alter ego του συγγραφέα, Nathan Zuckerman, ο οποίος σε ηλικία μόλις 23 ετών παίρνει το θάρρος να επισκεφτεί το απόμερο σπίτι του περίφημου (καθότι τον «συναντούμε» μέχρι και στο πρόσφατο Exit Ghost) ειδώλου του, E. I. Lonoff. Στο σπίτι του απομονωμένου συγγραφέα, ο Zuckerman θα συναντήσει και την νεαρή Amy Bellette. Αν και ο τίτλος ταιριάζει γάντι στον καθένα από τους τρεις βασικούς χαρακτήρες (και όχι μόνο), η Bellette είναι αυτή που θα δώσει την αφορμή για τη σύγχυση μεταξύ επινοημένου και πραγματικού κόσμου. Φυσικά υπάρχει το θέμα της ευθύνης του συγγραφέα απέναντι στο έργο του, το ζήτημα της εβραϊκής ταυτότητας στην εποχή που ακολούθησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ακόμα και μια οξεία σκιαγράφηση της συνύπαρξης με έναν καλλιτέχνη και τα προβλήματα που αυτή συνεπάγεται. Όμως, είναι η έμπνευση της ταύτισης της Bellette με την Anne Frank που κερδίζει την προσοχή, τέμνει τη φαντασία με την Ιστορία και, εν τέλει, μας οδηγεί στο να υποκλιθούμε στο ταλέντο του Roth που με μία πρόταση μόνο, ισοδύναμη με αφηγηματική στροφή 180 μοιρών, θα μας επαναφέρει στην πραγματικότητα ή μήπως στον κόσμο του Zuckerman; Στον τελευταίο, ο Roth βρίσκει (ευτυχώς) τον ήρωα που θα διοχετεύσει το δαιμόνιο ταλέντο του σε όλα τα επόμενα χρόνια και στον οποίο, μάλλον, σε μεγάλο βαθμό χρωστά αυτό που είναι σήμερα.